سرنوشت حریم باغ فین چه می شود؟

به گزارش طالخونچه نیوز به نقل از ایرنا، هفته گذشته نامه‌ای در فضای مجازی از سوی یکی از تشکل‌های مردم‌ نهاد حوزه میراث فرهنگی بازنشر شد؛ نامه‌ای از طرف شهردار کاشان به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در آن بررسی‌ و بازنگری در محدوده و ضوابط حریم باغ فین کاشان درخواست شده بود.

در این نامه تأکید شده بود، حریم و ضوابط ابلاغی فعلی باغ فین کاشان شامل ۱۲ هکتار عرصه، ۲۹۶ هکتار حریم درجه یک و ۱۴۳ هکتار حریم درجه ۲ است و این وسعت، به گفته شهرداری، موجب محدودیت در اجرای زیرساخت‌های گردشگری و اقامتی، احداث شبکه معابر و تحقق طرح‌های توسعه شهری در منطقه شده است.

ابوالفضل ساروقیان، در این نامه از وزیر میراث فرهنگی خواسته است با انجام بررسی‌های کارشناسی، نسبت به بازنگری و به‌روزرسانی حریم ملی باغ فین اقدام و نتایج را به شهرداری اعلام کند.

او در توضیح این درخواست یادآور شده بود که حریم جهانی باغ فین کاشان (که در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده) کوچک‌تر از حریم ملی ابلاغ‌شده در سال ۱۳۹۸ است. بر همین اساس، شهرداری پیشنهاد کرده است تا حریم ملی با حریم جهانی منطبق شود؛ پیشنهادی که به گفته برخی کارشناسان بافت تاریخی، می‌تواند به کوچک‌سازی حریم ملی باغ فین و در نهایت کاهش ضریب حفاظت از این اثر منجر شود.

موضوع «بازنگری در حریم آثار و بافت‌های تاریخی» از سال گذشته، نگرانی‌هایی را در بین کارشناسان میراث فرهنگی در پی داشته است. به واقع این جریان پیش‌تر از سوی مسوولان وزارت میراث فرهنگی مطرح شده و با انتقاد کارشناسان و فعالان میراث مواجه شده بود. آنان حتی از مقام‌های ارشد کشور، از جمله رئیس‌جمهور خواسته بودند برای جلوگیری از اجرای این طرح مداخله کنند.

وزیر میراث فرهنگی در زمان اخذ رأی اعتماد خود در مجلس شورای اسلامی، اجرای چنین بازنگری‌هایی را در راستای پاسخ به مطالبات مردم و برخی نمایندگان مجلس عنوان کرده بود اما کارشناسان بر این باورند که نتیجه چنین اقدام‌هایی در عمل به کوچک شدن حریم آثار تاریخی و افزایش خطر تخریب و تعرض به آن‌ها منجر می‌شود؛ مساله‌ای که به‌ویژه برای حفاظت از آثار جهانی و تاریخی اصفهان و کاشان تهدیدی جدی به شمار می‌رود.

انطباق حریم ملی و جهانی باغ فین، به معنای حذف لایه‌های حفاظتی است 

دبیر پویش ملی نجات بناها و بافت‌های تاریخی ایران در گفت و گو با خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا اظهار داشت: باید توجه داشت که نامه ارسالی شهرداری کاشان به وزیر میراث فرهنگی، مبنی بر درخواست تطبیق حریم ملی و جهانی باغ فین، در واقع ادامه‌ روند «بازنگری در حریم آثار تاریخی» است.

محمد مهدی کلانتری افزود: این ماجرا پیرو سیاست انقباضی کاهش حریم است که در برنامه هفتم توسعه با نام «نهضت بازنگری حریم‌های غیرضروری» گنجانده شد و به تصویب رسید.

وی اضافه کرد: البته مجلس شورای اسلامی بخشی از آن را تغییر داد و مقرر کرد که بازنگری حریم‌ها با وزارت راه و شهرسازی باشد و پس از آن، عزت الله ضرغامی، وزیر وقت میراث فرهنگی به این موضوع اعتراض کرد و مساله به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت و در نهایت اختیار کاهش حریم‌ها دوباره به وزارت میراث فرهنگی بازگردانده شد.

این کارشناس بافت‌ تاریخی ادامه داد: از این اقدام به‌عنوان پیروزی بزرگ یاد شد، اما من همان زمان در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأکید کردم که چنین برداشتی درست نیست.

کلانتری تصریح کرد: این‌که بگوییم حریم‌ها را وزارت راه و شهرسازی کاهش دهد یا وزارت میراث فرهنگی، تفاوتی ندارد؛ چون اصل موضوع، کاهش دادن حریم‌هاست که چنین کاهشی نباید انجام شود.

این کارشناس گفت: بخشی از این کوچک سازی حریم‌ها برای ما روشن می‌شود که ما در رابطه با آن‌ها اطلاع رسانی می‌کنیم اما بخش زیادی از آن‌ها هم پنهان است.

وی افزود: مشخص نیست در شورای عالی حریم وزارت میراث فرهنگی چه می‌گذرد؛ چراکه این شورا تقریباً هر هفته جلسه دارد و مصوباتی صادر می‌کند اما هیچ شفافیتی در اطلاع‌رسانی آن وجود ندارد. تنها زمانی که نامه‌ای از جایی به دست ما برسد، از تصمیمات آن‌ها مطلع می‌شویم.

کلانتری گفت: در مورد باغ فین کاشان، نامه‌ای از سوی شهرداری به صورت مستقیم به وزیر میراث فرهنگی بدون ارجاع به مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان ارسال شده است.

مدیر پویش نجات بناها و بافت‌های تاریخی ایران افزود: در این نامه شهرداری اعلام کرده است که حریم باغ فین موجب قفل شدن ساخت‌وسازها شده و به‌دلیل شرایط حریم، اجرای طرح جامع و تفصیلی و اعطای مجوز طبقات ممکن نیست و همین مساله مانع توسعه و پیشرفت منطقه شده است. به همین دلیل از وزیر میراث‌فرهنگی خواسته شده که حریم ملی را با حریم جهانی باغ فین منطبق کنند.

وی افزود: حریم ملی نسبت به حریم جهانی وسعت بیشتری دارد و به واقع پشتیبان آن‌ برای حفاظت‌های بیشتر است.

وی اظهار کرد: در شهر یزد حدود یک‌هزار و ۲۵۰ هکتار بافت تاریخی وجود دارد که به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی رسیده است، اما تنها ۲۵۰ هکتار از این محدوده در فهرست میراث جهانی ثبت شده است؛ به عبارتی، تنها یک‌پنجم بافت تاریخی یزد ثبت جهانی دارد.

کلانتری علت این تفاوت را سخت‌گیری ارزیابان یونسکو دانست و افزود: هنگام ثبت جهانی، در صورتی که بخش‌هایی از بافت دچار خیابان‌کشی یا تغییرات کالبدی گسترده شده باشد، آن مناطق از محدوده ثبت جهانی خارج می‌شوند.

وی با طرح این پرسش که «آیا چون تنها ۲۵۰ هکتار از بافت تاریخی یزد ثبت جهانی شده، باید یک هزار هکتار دیگر را نادیده گرفت و بی‌ارزش دانست؟» افزود: قطعاً چنین نیست؛ آن بخش‌ها نیز بافت تاریخی محسوب می‌شوند، هرچند در محدوده ثبت جهانی قرار ندارند.

کلانتری تأکید کرد: بنابراین، تعیین معیار تصمیم‌گیری بر پایه محدوده جهانی و کوچک‌سازی حریم ملی اقدامی نادرست و خلاف اصول حفاظتی است.

این کارشناس بافت‌های تاریخی گفت: در مورد باغ فین نیز بخش جهانی آن با سخت‌گیری بیشتری تعیین شده در حالی‌که حریم ملی با وسعت بیشتری اعلام شده است تا محوطه‌های تاریخی اطراف، مانند محوطه سیلک و تک‌بناهای میان شهر تاریخی کاشان تا باغ فین، در محدوده حفاظت قرار گیرند.

کلانتری تصریح کرد: این محدوده بی‌دلیل تعیین نشده است حال اینکه گفته می‌شود بخشی از آن غیرضروری بوده یا اضافه در نظر گرفته شده و اکنون باید کاهش یابد، از اساس اشتباه است.

وی گفت: حریم ملی، پشتیبان حریم جهانی است و این حریم ساخت‌وساز را ممنوع نمی‌کند بلکه آن را از نظر ارتفاع، مقیاس پروژه‌ها، خیابان‌کشی و تعریف معبرهای جدید کنترل می‌کند.

کلانتری با بیان اینکه نیت کاملاً مالی و مبتنی بر سوداگری است، آن هم در محدوده‌ای تاریخی، افزود: شهرداری در این میان نیت تراکم‌فروشی دارد. می‌خواهد بتواند طبقات بیشتری بدهد، اما چون حریم اجازه نمی‌دهد، در پی کوچک‌سازی حریم است.

در حالی‌که کارشناسان از خطر کوچک‌سازی حریم سخن می‌گویند، مدیریت شهری کاشان تأکید دارد هدف از نامه اخیر، صرفاً تسهیل توسعه گردشگری و اصلاح ضوابط موجود است.

در همین پیوند شهردار کاشان به ایرنا گفت: در صحبت‌های پیشین شما به نامه‌ای اشاره شد که اخیراً در فضای مجازی منتشر شده است. این نامه به وزیر میراث فرهنگی ارسال شده و برخی به اشتباه تصور کردند که هدف از آن کوچک‌سازی حریم جهانی باغ فین کاشان است یا خطری برای این اثر جهانی وجود دارد.

ابوالفضل ساروقیان افزود: باید تأکید کنم که درخواست ما بر اساس نظرهای کارشناسانی و با هدف تشکیل کمیته‌های تخصصی در وزارتخانه میراث‌فرهنگی برای بررسی تطبیقی حریم جهانی و حریم ملی ارائه شده است.

وی تصریح کرد: هیچ‌گاه گفته نشده است که حریم کاهش یابد یا اثر در خطر قرار گیرد. اگر چنین خطری وجود داشت، هرگز درخواست بازنگری نمی‌کردیم.

شهردار کاشان گفت: کارشناسان میراث فرهنگی که تخصص در حوزه ثبت جهانی آثار دارند، این بررسی‌ها را انجام بدهند و نظر نهایی را ارائه کنند.

ساروقیان افزود: هدف ما صرفاً این بوده که کمیسیون‌ها و کمیته‌های مربوط در وزارتخانه، تطبیق بین حریم جهانی و حریم ملی را بررسی کنند و در صورت قانع شدن، اقدامات لازم انجام گیرد اما این موضوع کوچک‌سازی حریم جهانی نبوده و تنها در صورت ارزیابی کارشناسی و نیاز به حفاظت بیشتر می‌تواند تغییراتی اعمال شود.

وی گفت: در این محدوده، پهنه‌ای گردشگری به وسعت حدود ۴۰۰ هکتار تعریف شده است و باید توجه داشت که بیشترین فاصله این پهنه از باغ فین حدود یک‌هزار و ۵۰۰ متر است؛ بنابراین، موضوع ساخت‌وساز در مجاورت مستقیم این اثر تاریخی مطرح نیست.

ساروقیان اظهار داشت: ضوابط تعیین‌شده برای این پهنه، مانند حداقل تفکیک ۱۰ هزار متر و محدودیت ساخت به ۱۰ درصد از زمین که باعث شده است که حتی پس از ۱۵ سال، بخش خصوصی نتواند بر اساس این ضوابط، پروژه گردشگری عملیاتی کند.

وی افزود: بنابراین درخواست ما این بوده است که این پهنه گردشگری که به درستی تعریف شده است، بازنگری شود تا ضوابط آن به گونه‌ای اصلاح شود که اجرای پروژه‌های گردشگری امکان‌پذیر شود.

شهردار کاشان تصریح کرد: هدف ما صرفاً تسهیل زیرساخت‌ها و توسعه گردشگری است و نه کاهش حریم یا تعرض به اثر جهانی.

بازنگری حریم‌ها در چارچوب قانون برنامه هفتم انجام می‌شود

شهرداری کاشان از بازنگری ضوابط با هدف رونق گردشگری سخن می‌گوید، اما کارشناسان میراث فرهنگی هشدار می‌دهند که هرگونه تغییر در محدوده‌ها می‌تواند به کوچک‌سازی تدریجی حریم باغ فین منجر شود.

مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در همین ارتباط به ایرنا گفت: درخواستی از طرف شهردار کاشان مطرح شده و به وزارتخانه رفته است.

امیر کرم زاده افزود: هر درخواستی این گونه مطرح شود، مشکلی ندارد و طبیعی است که جامعه حساسیت داشته باشد؛ شهرداری هم برای مسائل توسعه شهری خود ممکن است مشکل داشته باشد و حق دارد تقاضای کمک یا کار کارشناسی کند.

وی گفت: در وزارتخانه کارشناسان حریم داریم که این نوع درخواست‌ها را بررسی می‌کنند و پاسخ می‌دهند که در این مورد نیز بررسی مجدد انجام و نقشه‌ها تطبیق داده شد و هیچ‌گونه کاهش حریمی پذیرفته نشده است.

کرم زاده گفت: ممکن است در برخی مواقع نیاز باشد که ضوابط اصلاح شود و در مواردی نیز اصلاح ضابطه داشته‌ایم و یا در برخی دیگر حرائم را بیشتر در نظر گرفته ایم.

وی افزود: لازم است تأکید کنم که در موضوع باغ فین کاشان اتفاق جدیدی در محدوده این باغ نیفتاده و بیشتر آنچه در رسانه‌ها منتشر شده، گمانه‌زنی بوده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: در کل کشور، طبق قانون برنامه هفتم، تطبیق نقش‌ها و حریم‌ها در دستور کار است و این گونه نیست که بازنگری یا تطبیق حریم به معنای کوچک‌تر یا بزرگ‌تر کردن آن باشد.

کرم زاده افزود: ممکن است بناهایی که در یک بازه عرصه و حریم تجمع دارند، از لحاظ ثبتی، جایگاه، شأن اثر و ارتفاع دوباره مورد بررسی قرار گیرند که این هیچگونه مغایرتی با قوانین ندارد.

وی گفت: این نامه برای تصمیم گیری به من ارجاع نشده و به وزیر میراث فرهنگی نوشته شده است اما ما بارها با شهرداری کاشان جلساتی را در نشست‌ها و کمیسیون‌های مختلف پیرامون مسائل و مشکلات شهرداری کاشان داشته‌ایم که موارد بررسی و راهکار ارائه شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان گفت: هدف ما هرگز این نبوده که میراث فرهنگی مانع توسعه شهری شود یا راحتی زندگی مردم را تحت تأثیر قرار دهد اما در عین حال معتقدیم که خودمان باید با میراث فرهنگی تطبیق پیدا کنیم، نه اینکه میراث فرهنگی را با خودمان تطبیق دهیم.

وی اظهار داشت: موارد مطرح شده از سوی شهرداری کاشان در جلسات کارشناسی بررسی و اگر جایی تصمیم اشتباهی گرفته شده باشد، طبق نظر کارشناسان بازنگری می‌شود که اگر نظر شهرداری درست باشد، حتماً پذیرفته خواهد شد.

وی افزود: مسائل مربوط به حریم باغ فین کاشان در شوراهای عالی با حضور مشاوران و کارشناسان ذی‌ربط بررسی می‌شود و نهایتاً به تایید مقام وزارت میراث فرهنگی می‌رسد.

کرم‌زاده تاکید کرد: تا کنون هیچ‌گونه تصمیمی در خصوص حریم باغ فین کاشان اتخاذ نشده و قرار نیست اتفاق خاصی در این باره رخ بدهد.

به گزارش ایرنا، باغ فین در ۹ کیلومتری مرکز شهر کاشان قرار دارد. این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم قرار دارد.

این باغ نمونه ای از باغ ایرانی‌ست که با مساحت ۲۳ هزار و ۷۰۰ مترمربع سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده و در سال ۱۳۹۰ به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.